Hiervoor heeft de gemeente (juridisch) twee mogelijkheden:
1. de gemeente kan via de rechter (civielrecht) de inwoner dagvaarden en er kunnen dan dwangsommen worden geven;
2. ook kan de gemeente handhavend optreden via het bestuursrecht. Hierbij gaat het om het gebruik van grond dat niet gebruikt wordt volgens het bestemmingsplan of de Algemene plaatselijke verordening.
In dat geval moet een dwangsom worden betaald als het gebruik niet op tijd stopt. Ook kan de gemeente, op kosten van de gebruiker, het gebruik van de grond beëindigen.
De gemeente kiest vaak voor de tweede optie. De gemeente kan er ook voor kiezen om beide opties te gebruiken. De gemeente bepaalt voor iedere situatie welke vorm van handhaving het meest geschikt is.
Wanneer de gemeente de schade in natura vordert kan zij de grond zelf terugkrijgen. Als u een rechtszaak verliest moet u ook de kosten van de rechtszaak te betalen. Ook deze vordering kan verjaren. De verjaring van deze vordering is opnieuw twintig jaar na een geslaagd beroep op verjaring.